Slijpen Legal
Voeding, Pharma & Recht

Blog over Voedingsmiddelenwetgeving, cosmeticaregels, Europese wetgeving en geneesmiddelenrecht

Blog met kennisartikelen inzake het levensmiddelenrecht. Aandacht voor cosmeticawetgeving, Europese Regelgeving en juridisch advies farmaceutisch recht. Daarnaast juridische wetenswaardigheden en kantoorupdates van Slijpen Legal BV!

Berichten in Padafhankelijkheid
Europeanisering van verbintenissenrecht en de rol van padafhankelijkheid
Europeanisering van verbintenissenrecht en de rol van padafhankelijkheid

Es war einmal...

Het lijkt haast een verhaal uit lang vervlogen tijden, dat zich op een donkere avond bij een knisperend haardvuur laat vertellen. Es war einmal…een Europees continent dat bestond uit nationale eenheidsstaten die autonoom en soeverein waren. De tijden zijn veranderd, zoveel mag duidelijk zijn.

Europeanisering van nationaal recht

In de laatste decennia is het recht -naar men algemeen pleegt aan te nemen- in toenemende mate gedenationaliseerd en wordt het sterk beïnvloed door Europeanisering. Rechtsontwikkeling en rechtspleging is geen zaak meer van nationale wetgever en rechter alléén en voltrekt zich steeds minder binnen de landsgrenzen.

Padafhankelijkheid

Doel van deze studie is om te onderzoeken of en zo ja, in hoeverre, path dependence -of padafhankelijkheid- een rol speelt bij de Europeanisering van het verbintenissenrecht in Nederland. Meer specifiek zal ik aandacht besteden aan de vraag of sectorspecifieke harmonisatiemaatregelen- die vaak het uiterlijk hebben van een richtlijn- inderdaad leiden tot denationalisering van het Nederlandse recht en aldus tot het evolueren van een uniforme of ondeelbare Europese rechtspraktijk. In het nu volgende zal vermoedelijk blijken dat padafhankelijke processen belangrijke belemmeringen opwerpen bij het streven naar een verdergaande Europese integratie.  

Meer lezen
Europees recht, EU-wetgeving, Europese regelgeving, Verbintenissenrecht, Padafhankelijkheid, Harmonisatie, Rechtswetenschap, Rechtsgeleerdheid, Path dependence, Rechtspraak, Europees Hof van Justitie, Jurist Advocaat, Recht Juridisch WetSuzan SlijpenSlijpen LegalEuropeanisering, Darwin, consumentenacquis, evolutionair denken, Verlichting, geschiedenis, receptie van unierecht, organische groei, doorwerking, uniformering, multi-level ontwikkelingen, lock-in effect, verbintenisrechtelijke transformatie, leereffecten, sectorspecifieke harmonisatiemaatregelen, legitimiteit, complexe systemen, rendementsverhogende padafhankelijkheid, rechtseenheid, autonomie, prejudiciële procedure, boerenverstand
Het evolutionaire denken in het recht
Het evolutionaire denken in het recht

Het evolutionaire denken in het recht vanuit Darwiniaans perspectief

Sinds enige tijd wordt er binnen de rechtswetenschap weer aandacht besteed aan de vraag of het recht iets heeft aan de inzichten uit Darwin’s evolutietheorie. Zelfs met de nodige aanpassingen is de evolutieleer evenwel als zodanig niet volledig geschikt om ontwikkelingen of veranderingen binnen het recht te verklaren. Het is echter wel goed verdedigbaar dat het recht (als spontaan gegroeide orde zo men wil) opgevat kan worden als een buitengewoon complex systeem dat onderhevig is aan of gevoelig is voor padafhankelijke tendensen. Hoe complexer het systeem, hoe meer rigide het zich gedraagt en hoe groter de kans is dat padafhankelijkheid optreedt.

Europeanisering kan men op verschillende manieren nader inhoud geven

Europeanisering is een proces dat complexiteit bij uitstek in de hand werkt; zowel op unitair als op nationaal niveau. Een en ander betekent dat de maakbaarheid van een waarlijk uniform recht op deelgebieden in belangrijke mate dient te worden genuanceerd. Het is zinvol om in ieder geval begripsmatig te onderscheiden tussen Europeanisering van recht en Europees privaatrecht.

Meer lezen
EU-wetgeving, Europees recht, Europese regelgeving, Harmonisatie, Nederlands recht, Padafhankelijkheid, Rechtsgeleerdheid, Rechtswetenschap, Rechtspraak, Verbintenissenrecht, WetgevingSuzan SlijpenDarwin, evolutieleer, efficientie, padafhankelijkheid, Europese integratie, Europeanisering, organische groei, moleculen, natuurlijke selectie, theorie, soort, Savigniaanse opvatting, empirisch-sociologische rechtsopvatting, rechtspositivisme, Europees privaatrecht, Law Economics and Evolutionary Theory, struggle for life, Darwinisme, design, trail and error, Smits, evolutionaire biologie, complexe systemen, rechtssysteem, chaoticiteit, David, Pierson, rendementsverhogende processen, einduitkomsten, toekomstige ontwikkelingen, Qwertynomics, the winding road, typmachine, QWERTY-toetenbord, Remington, padafhankelijke processen, leereffecten, adaptieve verwachtingen, learning on the job, Coördinatie mechanismen, hoge opstartkosten, instituten, organen, actoren, organisaties, self-fulfilling prophecy, zichzelf versterkend systeem, l’art pour l’art, rechtszekerheid, harmonisatiekoorts, denationalisatie van nationaal verbintenissenrecht, Asser/Hartkamp, multi-level ontwikkeling, nationale rechtssfeer, verbintenisrechtelijke transformatie, paradigma
Een stukje rechtsgeschiedenis
Een stukje rechtsgeschiedenis

Europese rechtsgeschiedenis in vogelvlucht

Men kan zonder overdrijving stellen dat de Europese rechtsgeschiedenis in hoge mate is bepaald door het door de Romeinen ontwikkelde model van rechtsbeoefening. De hedendaagse rechtswetenschap is ontstaan door de bestudering van schriftelijk overgeleverde wetteksten uit de oudheid. Sinds de Middeleeuwen duidt men deze verzameling aan als de Corpus Iuris Civilis. De Codex Justinianus vormt -tezamen met de Digesten- het belangrijkste onderdeel van de Corpus. Het Romeinse recht komt tot grote bloei in de oudheid en bereikt zijn top rond de tweede eeuw van onze jaartelling. Met de dood van Justinianus sterft het Romeinse recht een stille dood: het juridische onderwijs verschraalt, het Romeinse rijk -dat toch al intern verdeeld was- raakt verder verscheurd en de Codex verdwijnt volledig van het juridische toneel.

Natuurrechtsdenken in de Verlichting

Onder invloed van de Verlichting wint in de tweede helft van de achttiende eeuw het natuurrecht aan terrein. Er ontstaat een onvoorwaardelijk geloof in de natuur en de rede. Aan de hand van de -onfeilbaar geachte- rede zou men in staat zijn om natuurlijke gedragsregels te destilleren die zouden leiden tot de vervolmaking van de mens. Wetgeving werd in dat kader eerder beschouwd als opvoeding dan als regelgeving.

Recht als product van maatschappelijke evolutie

Maar er is meer. Men begon het recht te beschouwen als een product van maatschappelijke evolutie en rechtsgeleerden begonnen na te denken over de maatschappelijke, ecologische en politieke factoren die de ontwikkeling van het recht (mede) bepaalden.

Nationalisering van het recht en Von Savigny

In de periode voor de Eerste Wereldoorlog komen het recht en de rechtswetenschap vooral in het teken van nationale wetgeving te staan.

Het recht is in de optiek van Savigny niet zozeer het resultaat van de rede en daarom niet rationeel maakbaar. Het recht is juist een levend, groeiend organisme dat zich ontwikkelt zoals een boom uit zijn wortels en is een uiting van de volksgeest. Het recht ontstaat niet door de willekeur van de wetgever, maar door de -aan een organisch systeem inherente- innerlijke krachten.

Meer lezen
Rechtsgeschiedenis, EU-wetgeving, Europees recht, Harmonisatie, Nederlands recht, Rechtsgeleerdheid, Rechtspraak, Rechtswetenschap, Verbintenissenrecht, Wetgeving, PadafhankelijkheidSuzan Slijpenrechtsgeschiedenis, padafhankelijkheid, Tweede Wereldoorlog, her-Europeanisering, Renaissance, Verlichting, rechtsgeleerdheid, rechtswetenschap, rechtspraktijk, Rome, historie, Digesten, Bologna, Romeins recht, Canon, canonieke recht, middeleeuwse juristen, inheems recht, kantonnaal systeem, Europese Senaat, Europees leger, Corpus Iuris, ius hodiernum, vaderlands recht, Natuurrechtsdenken, codificatiebeweging, feodale samenleving, revolutie, Franse Revolutie, Victor Hugo, industrialisatie, imperialisme, grootindustrielen, grootgrondbezitters, Nationalisering van recht, rechtenonderwijs, Savigny, Duitse rechtswetenschap, rechtsverscheidenheid, willekeur van de wetgever, Darwin's evolutieleer, survival of the fittest, Jhering, Thibaut, algemeen wetboek, Saint-Simon, Hamaker, la bouche de la loi, vrije rechtsvinding, Graaf Coudenhove-Kalergi, pan-Europese Unie, Briand Memorandum, Europese Defensiegemeenschap, Paul-Henri Spaak, EGKS, EURATOM, Europese Gemeenschap voor Atoomenergie, Europese Economische Gemeenschap, Verdragen van Rome, kernenergie, internet markt, uniformering, Hallstein, 1992, EG-Verdrag, EU-Verdrag, Verdrag van Lissabon, r Stabiliteit Coördinatie en Governance in de EMU, Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie, rechtseenheid, rechtenpluralisme, ius patrium, re-Europeanisatie, never ending story
Over doorwerking en receptie van Europees recht
Over doorwerking en receptie van Europees recht

Doorwerking van Europees recht

Europeanisering van privaatrecht tracht men onder meer te bereiken door uniformering van regelgeving. Deze uniformering komt tot stand -of zou tot stand moeten komen- middels de in primair en secundair Unierecht opgenomen privaatrechtelijke regels. Sinds Van Gend & Loos en Costa/ENEL, neemt men aan dat het Unierecht rechtstreeks doorwerkt in de nationale rechtsorde van de lidstaten en voorrang heeft boven het nationale recht.

Totstandkoming Europese regelgeving

De Unie heeft geen algemene wetgevende bevoegdheden. Dit vloeit voort uit het beginsel van bevoegdheidstoedeling (artikel 5 VEU); zij kan enkel wetgevend optreden voor zover het Verdrag haar daartoe de bevoegdheid verleent, een en ander met inachtneming van de beginselen van evenredigheid en subsidiariteit. Dit neemt niet weg, dat de Unie steeds meer beleidsterreinen aan zich getrokken heeft. De Europese bemoeienis met het verbintenissen- of overeenkomstenrecht springt echter het meest in het oog.

De verdragen kennen de Unie geen expliciete bevoegdheid toe om wetgevend op te treden op verbintenisrechtelijk gebied.

Implementatie van Europees recht in de nationale rechtsorde

De Nederlandse implementatiestrategie kenmerkt zich door ‘eenvoudige’ inpassing in de nationale wetgeving waarmee de richtlijn verband houdt. De ruimte die lidstaten hebben voor een eigen invulling van het Europees beleid, is formeel afhankelijk van de gekozen vorm van harmonisatie. Indien er sprake is van minimumharmonisatie, worden de minimumnormen op unitair niveau bepaald. De nationale wetgever houdt daarnaast de bevoegdheid om strengere nationale regels vast te stellen. In geval van volledige of maximumharmonisatie -zoals het geval is bij de richtlijn consumentenrechten- heeft de nationale wetgever die ruimte niet.

Meer lezen
EU-wetgeving, Europees recht, Europese regelgeving, Harmonisatie, Nederlands recht, Padafhankelijkheid, Path dependence, Rechtsgeleerdheid, Rechtspraak, Rechtswetenschap, Verbintenissenrecht, WetgevingSuzan Slijpendoorwerking, receptie van Europees recht, Van Gend & Loos, Costa/ENEL, Europese Hof van Justitie, EGKS, verbintenisrechtelijke stelsels, Unierecht, wetgevingsinstrument, rechtsorde, adressaat, verbindend besluit, consumentenacquis, padafhankelijkheid, expliciete bevoegdheid, consumentenbescherming, Verdrag van Maastricht, interne markt, Colportagerichtlijn, Europees Parlement, tabaksreclame-arrest, consumptiegoederen, Europese consument, goederenverkoop, communicatie op afstand, wetgevend optreden, Richtlijn Timeshare, Richtlijn Pakketreizen, Richtlijn betreffende de koop op afstand, overeenkomsten tussen consumenten en verkopers, non-conformiteit, autonomiebeginse, consumptiegoed, Richtlijn Consumentenrechten, minimumharmonisatie, handelaren, maximumharmonisatie, uniformiteit, Lidstaten
Rechtspraak van het Europese Hof van Justitie en padafhankelijkheid
Rechtspraak van het Europese Hof van Justitie en padafhankelijkheid

Rechtspraak HvJ EU en nationale rechter

Zowel de nationale als de Europese rechter zien zich gesteld voor de taak om verdragen, verordeningen en richtlijnen te interpreteren en te handhaven. Regelgeving en rechtspraak staan niet los van elkaar: het zijn communicerende vaten. In de rechtspraak wordt regelgeving immers uitgelegd en toegepast en andersom vormt regelgeving soms een codificatie van een uitspraak. Europees recht werkt hoofdzakelijk inhoudelijk door in de nationale rechtspleging.

Prejudiciële procedure

Artikel 267 VwEU regelt de prejudiciële procedure. Zeer in het kort houdt de prejudiciële procedure in dat iedere nationale rechterlijke instantie het Hof kan verzoeken -en soms moet verzoeken- om bepalingen van Europees recht uit te leggen en een oordeel te vellen over de geldigheid van secundair Europees recht indien een beslissing van het Hof op dat punt noodzakelijk is voor het wijzen van een vonnis in de (nationale) bodemprocedure. Voor de nationale rechter is er een wezenlijke taak weggelegd op het gebied van de Europeesrechtelijke rechtsbescherming.

Meer lezen
EU-wetgeving, Europees Hof van Justitie, Europees recht, Europese regelgeving, Harmonisatie, Nederlands recht, Padafhankelijkheid, Rechtsgeleerdheid, Rechtspraak, Rechtswetenschap, Verbintenissenrecht, Recht Juridisch Wet, Jurist AdvocaatSuzan SlijpenRechtspraak HvJ EU, EU-Wetgeving, padafhankelijkheid, uitleg van gemeenschapsrecht, Van Gend & Loos, Costa/ENEL, autonome rechtsorde, Schwarze-zaak, Simmenthal, Europeesrechtelijke bepalingen, beleid, regulering, rechtsbescherming, Nederlandse rechter, Hoge Raad, European Case Law Identifier, generatie-nul probleem, rechterlijke macht, doorprocederen, rechterlijk ontwijkingsgedrag, Gerecht van Eerste Aanleg, College van Beroep voor het Bedrijfsleven, Centrale Raad van Beroep, leerstukken, begrippen, nationale rechterlijke interpretatiemethoden, stare decisis-doctrine, Franse Conseil d’Etat, declaratoir karakter, precedentwerking, Europees verbintenissenrecht, rechtsontwikkeling
Besluit: De eenvormige Europese rechtspraktijk
Besluit: De eenvormige Europese rechtspraktijk

Leiden Europese harmoniserende maatregelen tot denationalisering van het Nederlandse recht en aldus tot het evolueren van een eenvormige Europese rechtspraktijk?

Padafhankelijkheid kan een scherp inzicht verschaffen omtrent het functioneren van rechtsstelsel en mogelijk eveneens wat insight information over hoe het best op deze ontwikkelingen te anticiperen.  

Europeanisering is een multi-level ontwikkeling

Europeanisering behelst mijns inziens een multi-level ontwikkeling, die aangestuurd wordt door de Europese integratie en onder meer tot uiting komt in een proces van (verbintenisrechtelijke) transformatie op nationaal niveau. Europeanisering dient daarnaast begrepen te worden als een proces dat harmonisatie en uniformiteit beoogt, maar daar niet noodzakelijkerwijs toe leidt. 

Rechtseenheid binnen Europa die ruimte laat voor nationale verschillen en divergentie

Binnen een redelijk goed functionerend rechtsstelsel behoeft niet alles hetzelfde te zijn. Harmonisatie en het streven naar uniformiteit mogen niet verworden tot een ‘money and time-consuming solution looking for a problem’. Een redelijke mate van rechtseenheid binnen Europa die ruimte laat voor nationale verschillen en divergentie doet recht aan zowel de autonomie van de aangesloten lidstaten als aan de coördinerende activiteiten van de Europese Unie en heeft bovendien vanuit historisch oogpunt de beste kaarten. 

Meer lezen
EU-wetgeving, Europees Hof van Justitie, Europees recht, Europese regelgeving, Harmonisatie, Padafhankelijkheid, Verbintenissenrecht, Wetgeving, Nederlands rechtSuzan Slijpeninsight information, multi-level ontwikkeling, Europese integratie, Europeanisering, post-Revolutionaire natiestaat, eenvormige Europese rechtspraktijk, denationalisering van Nederlands recht, Richtlijnen, economische samenwerking, Lidstaten, locked-in, rechtspleging, Generatie nul-probleem, consumentenacquis, rechtseenheid, divergentie, uniformiteit, deterministische en chaotische systemen, rechtsstelsels